โวหารในวรรณคดีและวรรณกรรมไทย

โวหารในวรรณคดีและวรรณกรรมไทย

    หมายถึง ถ้อยค้าที่ใช้ในการสื่อสารที่เรียบเรียงเป็นอย่างดี มีวิธีการ มีชั้นเชิงและมีศิลปะ เพื่อสื่อให้ผู้รับสารรับสารได้อย่างแจ่มแจ้ง ชัดเจนและลึกซึ้ง รับสารได้ตามวัตถุประสงค์ของผู้ส่งสาร

โวหารในภาษาไทย แบ่งออกเป็น 5 ประเภท คือ
    1. อุปมาโวหาร คือ การเปรียบเทียบ 

    2. บรรยายโวหาร คือ การอธิบาย
    3. พรรณนาโวหาร คือ ทำให้เห็นภาพ
    4. เทศนาโวหาร คือ การสั่งสอน
    5. สาธกโวหาร คือ การยกตัวอย่าง


1. อุปมาโวหาร

    “…ซึ่งเราจะเข้าอยู่ด้วยผู้ใดนอกจากเล่าปี่นั้นอย่าสงสัยเลย

 ตัวเราก็มิได้รักชีวิต อันความตายอุปมาเหมือนนอนหลับ

 ท่านเร่งกลับไปบอกแก่โจโฉให้ตระเตรียมทหารไว้ให้พร้อม

 เราจะยกลงไปรบ…”

2. บรรยายโวหาร
    ภูเขาไฟฟูจิเป็นภูเขาศักดิ์สิทธิท่ีสุดในประเทศญี่ปุ่น
มาหลายศตวรรษแล้วแต่แรกภูเขานี้เป็นที่เคารพบูชา
ของชนพื้นเมืองเผ่าไอนุซึ่งปัจจุบนยังอยู่ตามหมู่เกาะ
ฮอกไกโด ซึ่งเป็นเกาะใหญ่ ที่อยู่เหนือสุด ชาวไอนุ
ขนานนามภูเขานี้ตามชื่อเทพธิดา “ฟูช”ผู้เป็น เทพธิดาแห่งอัคคี


3. พรรณนาโวหาร
    วันเพ็ญ พระจันทร์สีนวลจ้าส่องแสงอยู่วงรัศมีสีขาว น้ำขึ้นเต็มฝั่ง นิ่งไม่กระดุกกระดิก แต่เป็นเงาแวววาวเหมือนถาดเงินใบใหญ่ที่ขัดมัน ทางฝั่งขวาของแม่น้ำเจ้าพระยา ตอนหนึ่งมีต้นลำพูต้นใหญ่

    เสียงน้้าใสไหลเย็นกระเซ็นเซาะ ซัดแก่งเกาะคลื่นเกลียวเลี้ยวซ้ายขวาสุดแนวหินก็ไหลรินตกลงมา สู่ธาราเบื้องล่างอย่างงดงามสายน้้าสวยรวนรินเป็นฟองคลื่น ละอองชื้นสาดไปไกลเกินห้ามต้องแสงทองที่สาดส่องเป็นรุ้งงาม ทุกเมื่อยามน้้าไม่เคยเหือดแห้งไป


4. เทศนาโวหาร
    ทำอะไรก็อย่าทำด้วยความอยากมีอยากเป็น อยากได้นั่นอยากได้นี่ แต่เราทำไปตามหน้าที่ของเรา เรามีหน้าที่อะไรก็ทำหน้าที่นั้นให้สมบูรณ์ ให้เรียบร้อย ไม่ต้องมีความอยากจะได้ อยากจะเป็นก็ทำได้ทำเพราะสำนึกในหน้าที่ มันเป็นเหตุให้กระตุ้นเตือนให้กระทำเพราะความสำนึกว่าเราเกิดเพื่อหน้าที่ หรือคำพูดที่เคยพูดบ่อยๆ ว่า “งานคือชีวิต ชีวิตคืองานบันดาลสุข ทำงานให้สนุก เป็นสุขขณะทำงาน”

    แล้วสอนว่าอย่าไว้ใจมนุษย์             มันแสนสุดลึกล้ำเหลือกำหนด
อันเถาวัลย์พันเกี่ยวที่เลี้ยวลด              ก็ไม่คดเหมือนหนึ่งในน้ำใจคน


5. สาธกโวหาร

         คือรูปรสกลิ่นเสียงไม่เที่ยงแท้         ย่อมเฒ่าแก่ เกิดโรคโศกสงสาร
 ความตายหนึ่งพึงเห็นเป็นประธาน      หวังนิพพานพ้นทุกข์สุขสบาย

         ซึ่งบ้านเมืองเคืองเข็ญถึงเช่นนี้        เพราะโลกีย์ตัณหาพาฉิบหาย
อันศีลห้าว่าอย่าทำให้จำตาย                    จะตกอบายภูมิขุมนรก